Emmylou Harris - De zegen van het zingen

“Momentje, ik moet even een knijpbal naar hem toe gooien,” zegt ze als de hond op de achtergrond op een gegeven moment wel erg smartelijk om aandacht staat te janken. “Hij is een beetje eenkennig, dus ik heb hem vanmiddag maar in huis gelaten.” Want geloof het of niet, Emmylou Harris bestiert vanuit de achtertuin van haar oude herenhuis in Nashville sinds enige tijd het zwerfhondenasiel Bonaparte’s Retreat. En zo bevat het nieuwe album Hard Bargain het voor haar doen wel bijzonder lichtvoetige Big Black Dog, een liefdesliedje over de labrador mix Bella die door de nachtegaal van de countryrock hoogstpersoonlijk uit de plaatselijke metro is gered. Sowieso trouwens een afwijkende plaat, deze zesentwintigste sinds het door haarzelf als jeugdzonde gediskwalificeerde debuut Gliding Bird van ruim veertig jaar terug, zeker vergeleken bij voorganger. Geproduceerd door haar gewezen echtgenoot Brian Ahern met wie ze in het begin van haar solocarrière acht jaar lang zo succesvol samenwerkte, doken op All I Intended To Be tal van oudgedienden op. Het leek warempel wel een reünie.

Hard Bargain nu blijkt juist een opvallend kleinschalige affaire. Zo bespeelden producer Jay Joyce en secondant Giles Reaves praktisch alle instrumenten, wat in het geval van de drums trouwens enigszins houterig uitpakt, terwijl de zangeres zelf naast de akoestische gitaar ditmaal ook alle harmonieën voor haar rekening nam. En waar All I Intended To Be bij stukjes en beetjes werd opgenomen over een periode van ruim drie jaar, kostte het ditmaal slechts een slordige maand om de klus te klaren. “Voor de afwisseling ging het eens van een leien dakje, ook al omdat we met allemaal kant en klare liedjes begonnen. Binnen de kortste keren hadden we het heel gezellig in de studio, zo onder ons drieën. Ik was ook aangenaam verrast door  wat voor muziek er uitkwam. En de klank vind ik werkelijk prachtig: een beetje zweverig, tegen het dromerige aan.” Saillant genoeg zal dat gestileerde geluid, vooral vanwege de licht synthetische ondertoon, vast niet iedere americanaliefhebber weten te bekoren, maar voor de rest laat The Diva Of Loss zich weer als vanouds gelden.

Over bijnamen gesproken: merkwaardig eigenlijk dat Emmylou Harris nooit tot The Queen Of The Cover is gebombardeerd, terwijl ze toch tot diep in haar carrière vrijwel uitsluitend andermans liedjes vertolkte. Variërend van stokoude countryklassiekers tot min of meer recent werk van beginnende of miskende singer-songwriters, waagde ze zich zelfs met verve aan moeilijk interpreteerbare nummers van The Beatles, Bruce Springsteen en nota bene Donna Summer. “Ik zag mezelf bij uitstek als een uitvoerend artiest. Bovendien bleef ik constant goede liedjes ontdekken en anders kreeg ik ze wel op een of andere manier toegespeeld. Al die nummers verdienden het gehoord te worden, dus ik voelde me in zekere zin geroepen ze te vertolken. Daarbij was ik bijna onafgebroken op tournee, het had er alle schijn van dat ik er nooit meer mee wou ophouden, ik bleef maar doorgaan. Ik vond gewoon de rust niet om te schrijven. Maar al te plausibel klinkt die verklaring me eerlijk gezegd niet in de oren, ik vind het eerder een drogreden.”

Als haar iets hoognodig van het hart moest, kon ze wel degelijk mooie liedjes maken, dat bewees alleen al het roerende Boulder To Birmingham op haar tweede debuut Pieces Of The Sky. Werkelijk alles aan dat onberispelijke album ademde Gram Parsons, de pionier van de countryrock met wie ze begin jaren zeventig het monumentale tweeluik GP en Grievous Angel had opgenomen. Na diens onverwachte dood aan een overdosis drugs en drank – een verkapte zelfmoord, al zou zij dat praktisch als enige hardnekkig weigeren te geloven – was ze ontredderd achtergebleven, om zich vervolgens enkele jaren later op te werpen als zijn erfopvolgster. Op de kop af een decennium later schreef ze samen met toenmalig echtgenoot Paul Kennerley het conceptalbum The Ballad Of Sally Rose, een semi-autobiografische vertelling over haar wonderjaren.

Weer een kwart eeuw verder opent Hard Bargain nu met ‘een korte terugblik op het eerste stuk van mijn lange reis over die hobbelige kronkelweg.’ I wandered in the wilderness, for a while I was so lost, zo omschrijft ze in The Road haar staat van wanhoop vlak na het overlijden van haar mentor. I took what you left me, put it to some use, nam ze zich toen op een gegeven moment voor. I went out looking for an answer with those three chords and the truth. Waarbij ze er haast terloops aan toevoegt: I was taken for a gambler when I had no more to lose. “Meer dan een vage poging om de balans van mijn leven op te maken, is The Road een eerbetoon aan Gram, die me in alle opzichten op weg heeft geholpen. Ik was een onbeduidende folkie in het voetspoor van Joan Baez, die niets eigens te bieden had. Gram heeft me geleerd hoe ik zelf ook betekenisvolle muziek kon maken. Plus dat ik dankzij hem mijn eigen stem heb ontdekt. Bij het zingen van country komt het aan op spaarzaamheid en ingetogenheid, iets waarvoor mijn vocale mogelijkheid zich perfect lenen. Muzikaal gezien ben ik zogezegd door Gram bij de hand genomen. Uiteindelijk ben ik natuurlijk mijn eigen pad gaan volgen, maar zonder hem zou ik nooit gekomen zijn waar ik nu ben, dus ja, geen wonder dat ik nog steeds aan hem moet denken.”

Waar Gram Parsons met zijn countryrock de grotestadshippies en de boerenkinkels wilde verenigen, vond hij bij de ene noch de andere groep enig gehoor van betekenis, al gaven de progressieve popbladen hoog op van diens zelfbenoemde Cosmic American Music. “Ik was het gewoon aan Gram verplicht zijn missie te voltooien,” aldus Emmylou Harris. “Muzikaal gezien wist ik precies wat me te doen stond, maar tegelijkertijd voelde ik me zonder hem heel erg onzeker.” Eenmaal weer vol goede moed zocht ze steun bij de mensen met wie Parsons nauw had samengewerkt. Diens manager aarzelde geen seconde haar onder zijn hoede te nemen. Om niet ook tussen wal en schip te vallen, drongen ze er bij de platenfirma op aan haar als countryzangeres te lanceren. Tot hun stomme verbazing investeerde men al met al een miljoen dollar om haar carrière van de grond te krijgen, wat zich overigens dubbel en dwars terugbetaalde met een reeks van acht gouden albums, waaronder Elite Hotel, Luxury Liner en het bluegrassachtige Roses In The Snow.

Begin jaren negentig raakte ze opeens uit de gratie door toedoen van Garth Brooks, wiens fenomenale succes een andere wind door Nashville liet waaien: country klonk binnen de kortste keren als een derivaat van de gepolijste hitparadepop uit het voorgaande decennium. Hoewel commercieel gezien verworden tot quantité négligeable bleef de status van Emmylou Harris onaangetast. Zo vroeg men zich na het floppen van het radiovriendelijk bedoelde Cowgirl’s Prayer, op zich overigens een geweldig album, bij de platenfirma hardop af of ze soms niet eens in zee wilde met een producer van buiten. Ze rekende op niets, maar liet toch de naam vallen van Daniel Lanois, die het op zijn beurt een eer bleek te vinden met haar samen te werken. Het bleek een match made in heaven: de atmosferische muziek in combinatie met het soms naar ijlen neigende gezang maakte Wrecking Ball tot een absoluut meesterwerk, dat klonk alsof ze in het ravijn van haar ziel stond te staren. “Net als Gram wist Dan een verborgen bron in mij aan te boren. Ik was zo verrukt, zo trots ook. En tegelijkertijd sloeg de schrik mij om het hart: hoe nu in vredesnaam verder? Tenslotte konden we dat album niet nog eens dunnetjes overdoen.”

Met Lanois’ toenmalige rechterhand Malcolm Burn als producer besloot ze in ieder geval de lijn van Wrecking Ball verder door te trekken. “En verder deed ik op hoop van zegen wat Dan mij op het hart had gedrukt: eindelijk weer eens zelf liedjes gaan schrijven.” Het beklemmende resultaat deed niet noemenswaard onder voor de onvolprezen geachte voorganger. Soberder, grauwer en aardser getoonzet draaide het op Red Dirt Girl indringender dan ooit om verlies, eenzaamheid, heimwee en hunkering. Wat de vraag doet rijzen of met het zingen van haar eigen teksten muziek maken voor haar misschien een andere betekenis heeft gekregen. “Ik denk het niet. De vertolking staat immers steevast in dienst van het liedje. Om een nummer van iemand anders geloofwaardig te kunnen brengen, moet het wel voelen alsof het van jezelf is. Je moet het je zien toe te eigenen, wat soms gewoon niet wil lukken, ook al lijkt het liedje je nog zo uit het hart gegrepen. Ergens is het dus makkelijker om eigen werk uit te voeren, maar nee, ik kan niet zeggen dat het dieper voelt.”

Met de jaren draait het in de muziek van Emmylou Harris (64) steeds vaker om vergankelijkheid en onthechting. No flesh and bone to hold me, I have finally set my soul free, heet het op All I Intended To Be in Sailing Round The Room, terwijl het nog niet eens is volbracht. “Was ik maar godsdienstig, denk ik af en toe, dan zou ik me tenminste verzekerd weten van hoop en troost,” liet ze zich ontvallen ten tijde van Red Dirt Girl. “Hoe je het ook wendt en keert: het leven is nu eenmaal een lijdensweg.” Niets voor niets doopte ze de opvolger Stumble Into Grace, want gelovig of niet, uiteindelijk mogen we allemaal rekenen op verlossing, zingt ze in Six White Cadillacs op Hard Bargain: Way over yonder, we won’t have to wander anymore.

“Anders dan honden zijn wij schepsels met een bewustzijn. We leven in het volle besef van onze sterfelijkheid. Toch sta ik eigenlijk zelden of nooit stil bij de naderende dood. Wanneer we er ons mee geconfronteerd zien, denken we meestal alleen aan degene die deze wereld moet verlaten en hoe verschrikkelijk we die dierbare voortaan zullen missen. Wat ons rest zijn de herinneringen. Ze zijn er gewoon, je kunt ze eenvoudig niet negeren, al laat ik me er zeker niet door verteren. Dat liedje op Hard Bargain over Kate McGarrigle is dan ook vooral een afscheid. Samen met de naaste familie heb ik de laatste uren aan haar sterfbed doorgebracht. Ik had nooit eerder iets dergelijks beleefd: het was enorm aangrijpend.”

Waar het op zich mooi ingehouden gezongen Darlin’ Kate tekstueel overloopt van sentimentaliteit, verraadt het verpletterend desolate Nobody juist een zekere lijdzaamheid, ondanks de verzuchting: How did life get so long? Does no one ever stay?  “Met de jaren krijg je steeds vaker te maken met verlies. Eerst je jeugd en je onschuld, dan je grote liefdes en vervolgens je naasten en vrienden. Zelfs als je in je handen mag knijpen, wat ik beslist doe, dan nog kan het leven je best zwaar vallen.” It may not be in me to take what love could give me, zingt ze in Lonely Girl. Some of us are better off to make it on their own. Drie gestrande huwelijken heeft ze achter zich, haar twee dochters zijn allang het huis uit, sinds een kleine twee jaar is ze nu oma en behalve haar moeder woont sinds kort ook haar oudere broer bij haar in. “Het lijkt warempel bijna weer vroeger,” zegt ze grinnikend.

In weerwil van haar zwaarmoedige muziek wekt Emmylou Harris in toenemende mate een montere indruk. “Zingen is een verheffende bezigheid,” verklaart ze. “Het is echt belangrijk om in het heden te leven en niet in het verleden te zwelgen of voortdurend te piekeren over de toekomst. Wat trouwens gemakkelijker gezegd is dan gedaan, anders zouden vast niet zo ontzettend veel mensen in therapie hoeven. Alleen al in dat opzicht zie ik de muziek als een zegen. Want zo gauw ik begin te zingen, zit ik in het moment. En hoe vaak gebeurt dat wel niet?”