Zielenood
Therapeutisch. Hoe vaak duikt dit woord wel niet te pas en te onpas op wanneer iemand in een of ander muziekblad uitweidt over hoe hij, of zij natuurlijk, zich voor het nieuwe album autobio heeft gegraven. Geliefde vertrokken, naaste verloren, aan de dope of de fles of allebei, panne met het lijf of, gewoon, de weg kwijt – eenmaal er weer een beetje bovenop moest en zou het er uit. De allereerste bekentenisplaat nu is tevens de beroemdste en eigenlijk ook de beste: John Lennon/Plastic Ono Band, oftewel: hoe de herboren nowhere man begin jaren zeventig zijn primal scream therapy nog eens dunnetjes overdeed. Over behandelend psycholoog Arthur Janov trouwens geen woord, zelfs geen bedankje op de hoes.
Nee, zielknijpers duiken hoogst zelden op in popliedjes. Want wie zich aan zelftherapie waagt, zal zich immers niet zo gauw terugvinden op een bank in een halfduistere kamer met voor zich op een laag tafeltje een glas water en een doos tissues. Misschien hoef je wel niet per se met jezelf in het reine te komen, maar scheelt het al als je eindelijk eens aan iemand kwijt kunt wat er diep van binnen nu echt in je omgaat – zonder dat eeuwige verwijt te krijgen al te zeer met jezelf bezig te zijn, of nog erger, de ander de stuipen op het lijf te jagen. Maar zeg het met muziek en je komt er zo mee weg.
I’m not being myself lately, so I try to act more naturally, zingt Selah Sue op haar nog verse, gelijknamige debuut. But don’t fake it, embrace it, ’cause it’s just the way you are, houdt ze zichzelf voor. So shrink, tell me what’s going on. Amper zeventien was ze toen en daar zat ze dan. I need explanations and some fitting solutions. Wat zei Emmylou Harris laatst ook alweer? “Het is echt belangrijk om in het heden te leven en niet in het verleden te zwelgen of voortdurend te piekeren over de toekomst. Wat trouwens makkelijker gezegd is dan gedaan, anders zouden vast niet zo ontzettend veel mensen in therapie hoeven. Alleen al daarom zie ik de muziek als een zegen. Want zo gauw ik begin te zingen, zit ik in het moment. En hoe vaak gebeurt dat wel niet?”
In de muziek opgaan, ja, dat is de kunst. Wie dat uiteindelijk zelden of nooit meer lukte, was die arme ziel van een Amy Winehouse. “Vroegtijdig bezweken aan een beroepsziekte,” luidde de diagnose van Leo Elders. Een onnodig slachtoffer van het zelfbenoemde artist deterioration syndrome, een fenomeen waar volgens de bedrijfsarts-klinisch arbeidsgeneeskundige nog nauwelijks onderzoek naar is gedaan. Huh? En wat te denken van Jan Derksen, hoogleraar klinische psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, die twee dagen eerder in datzelfde NRC Handelsblad al even glashard verkondigde: “Zo’n Amy Winehouse had natuurlijk drie keer per week bij de psychotherapeut moeten zitten om de boel weer een beetje op de rit te krijgen.” Pardon? He said: ‘I just think you’re depressed’, schamperde de zangeres zelf in Rehab, haar doorbraakhit annex zwanenzang van zo’n vijf jaar terug. This me: ‘Yeah, baby, and the rest.’
